Rodzaj umowy musi być wyraźnie określony w umowie o pracę. Jeśli tak nie jest, określa się go na podstawie okoliczności, które towarzyszyły nawiązaniu stosunku pracy.
By podpisać umowę, obie jej strony muszą najpierw ustalić warunki pracy i płacy. Warunki te nie mogą być gorsze niż te zawarte w prawie pracy.
W rożny, ale ściśle określony sposób, można też rozwiązać umowę o pracę. Może to odbyć się za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia, z upływem czasu umowy lub z dniem zakończenia pracy, która była powodem zawarcia umowy. Rozwiązanie umowy o pracę jest pisemne. Były pracodawca wystawia nam wówczas świadectwo pracy, potwierdzające przepracowany u niego czas.
Umowa cywilnoprawna
Jeśli chodzi o umowy cywilno-prawne to zarówno umowa-zlecenie, jak i umowa o dzieło zawierana jest na podstawie przepisów umieszczonych w Kodeksie Cywilnym. Są one bardziej elastyczne niż umowa o pracę, ale pozbawiają osoby świadczące pracę na podstawie nich wielu przywilejów, np. urlopu lub zabezpieczeń w przypadku zwolnienia z pracy. Oczywiście, istnieje możliwość wpisania do umowy-zlecenia np. płatnej przerwy urlopowej. Umowa-zlecenie zawierana jest między pracodawcą a pracownikiem na wykonanie konkretnej pracy i najczęściej za określonym wynagrodzeniem. Co ważne, zleceniobiorca (czyli pracownik), podpisując umowę, bierze odpowiedzialność nie za konkretny efekt, ale za staranne wykonanie zlecenia.
Umowa o dzieło zaś dotyczy wykonania określonego materialnego lub niematerialnego dzieła, czyli rezultatu pracy wykonawcy dzieła (pracownika).
W ramach umowy-zlecenia pracodawca może więc umówić się z nami na wykonywanie takich prac, jak np. świadczenie usług marketingowych, obsługa prawna przedsiębiorstwa, cykliczne sprzątanie biura lub zarządzanie nieruchomością. W ramach zaś umowy o dzieło może zlecić nam na przykład: wykonanie mebla, napisanie tekstu czy programu komputerowego, wykonanie sesji zdjęciowej, czy zaprojektowanie budynku lub przeprowadzenie szkolenia.
Jako zleceniobiorcy nie musimy wykonywać pracy w miejscu i czasie określonym przez zleceniodawcę. Nie jesteśmy też stale nadzorowani, a jedynie stosujemy się do wskazówek zleceniodawcy. Realizując umowę o dzieło zaś, sami organizujemy sobie pracę, jej czas i wymiar. Mamy tu pełną samodzielność. Najważniejszy jest efekt końcowy.
Umowa zlecenie może być terminowa. Wówczas określa się termin jej zakończenia lub bezterminowa (zawarta na czas nieokreślony). W każdej chwili obie strony mogą ją wypowiedzieć z ważnych powodów. Umowa o dzieło za to powinna zawierać termin, w jakim dzieło ma być wykonane. Istnieje możliwość odstąpienia od takiej umowy, ale jedynie w szczególnych przypadkach wówczas, gdy dzieło nie zostało jeszcze ukończone. Zapłata za dzieło następuje najczęściej po jego wykonaniu.
Niektórzy pracodawcy lubią podpisywać ze swoimi współpracownikami umowę-zlecenie, bo unikają wówczas ponoszenia części kosztów, które musieliby płacić zatrudniając te osoby na umowę o pracę. Łatwiej też rozwiązać taką umowę. Dlatego zdarza się, że pracodawcy zawierają umowy-zlecenia, choć powinni raczej w danej sytuacji podpisać umowę o pracę. Ważne, że w świetle prawa nie nazwa, ale treść świadczy o charakterze umowy. Więc jeśli taka sytuacja nas będzie dotyczyć, możemy przed sądem domagać się ustalenia stosunku pracy.
Umowa B2B
Zdarza się, że nasz przyszły pracodawca proponuje nam podpisanie umowy B2B (business-to-business). Zawierając ją, stajemy się tzw. samozatrudnionymi.
Samozatrudnienie to w Polsce duże zjawisko. Z badań Eurostatu wynika, że Polska plasuje się na trzecim miejscu pod względem osób samozatrudnionych. Umowa B2B jest popularna szczególnie w niektórych branżach, np. IT czy księgowości.
Pamiętajmy jednak, że B2B to tak naprawdę umowa zawarta nie pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, a kontrakt między dwoma firmami. Jest on regulowany przez Kodeks cywilny. Nie skorzystamy więc, podpisując go, z uprawnień pracowniczych. Za to powinniśmy mieć w ramach takiej umowy większą samodzielność np. wyboru tego, jak długo i kiedy pracujemy. Możemy też jako firma odliczyć sobie niektóre wydatki związane z prowadzeniem działalności. W tym wypadku jednak sami odprowadzamy składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, które są dość niskie, co oznacza, że będziemy odkładać mały kapitał na swoja emeryturę. Musimy też prowadzić lub zlecić komuś prowadzenie księgowości naszej firmy.
Podobnie jak przy pozostałych umowach cywilnoprawnych, zdarza się, że firma podpisuje z nami (naszą firmą) umowę B2B, ale w rzeczywistości jej charakter odpowiada bardziej umowie o pracę. Wówczas mamy prawo domagać się przekwalifikowania umowy.